Een greep uit de onderzoeken, M t/m Z

Eesinge is een esgehucht aan de Reest onder de rook van Meppel en in de herrie van de A32. Het bestond ooit uit vier erven die toebehoorden aan het Utrechtse kapittel van Sint-Pieter. Dit exemplaar staat vermoedelijk op dezelfde plek als het allereerste hof, het Evesingehuis uit de 11de eeuw. Het pand oogt grotendeels 18de-eeuws, maar enkele balken dateren nog uit ca. 1585. Het voorhuis lijkt veel te ruim en voornaam voor de eenvoudige boerderij, toch was ooit nog eens tweemaal zo groot. Een onopgelost raadsel. De overgebleven helft bezit een fraai interieur met veel tegeltableaus. Eén ervan lijkt te refereren aan de vrijmetselarij.

Op de verknoeide gevels na is werkelijk alles bijzonder aan Middendorpsstraat 5 te Meppen. De hoge leeftijd (1380-1381) de gebintconstructie ('oplegt warck'); de typologie (een 'Flettdeelenhaus'); de aanknopingspunten met nog oudere archeologische huisplattegronden. En dan is er nog het opmerkelijke verleden als kloosterboerderij van het vermaarde Olde Convent te Groningen en als woning van een toveres of 'wickerse' die hier in de vroege 17de eeuw onder grote belangstelling haar praktijk uitoefende. De boerderij zal door de huidige eigenaren in oude luister worden hersteld. Nu alleen nog een monumentenstatus!

Bijna iedereen die ooit museumdorp Orvelte heeft bezocht, kent dit schilderachtige punt waar het keistraatje de Flintenweg zich tussen de staart van de Flintenhoeve en een losstaande schaapskooi slingert. Over de bouwhistorie van dit fraaie ensemble was zo goed als niets bekend en de bouwtijd werd doorgaans in de late 18de of 19de eeuw gesitueerd. Toen de zorgboerderij wegens asbestsanering volledig moest worden gestript, diende zich een unieke gelegenheid aan voor onderzoek. Bij de leeftijd mag nu zo'n anderhalve eeuw worden opgeteld. En dat geldt ook voor de aangebouwde staart en de schaapskooi. 

Weer een verrassing in Orvelte! Naast de voordeur van het Ottenshoes prijkt een gevelsteentje met daarop 'R. Ottens 1860'. Niet het bouwjaar van de boerderij, zoals lang is gedacht, maar enkel het jaar van een verbouwing. Want deze boerderij, ooit eigendom van een van rijkste boerenfamilies van Drenthe, bezit een puntgave gebintconstructie die blijkens jaarringenonderzoek vrijwel geheel uit 1599 dateert. Het pand en de deels uit 1860 stammende stijlkamers zijn te bezichtigen. En wie het winkeltje in de schaapskooi bezoekt: let ook hier op de fraaie constructie uit 1606!

Orvelte werd tussen pakweg 1968 en 1990 getransformeerd tot een bewoond openluchtmuseum in de sfeer van de 19de eeuw. Veel panden werden gerestaureerd, maar dit gebeurde niet altijd even vakkundig. Voor de "restauratie" van de keuterij Dorpsstraat 7 werden in 1977 hoge subsidies verstrekt om jeugdige werkloze bouwvakkers aan de bak te krijgen. Hun gebrek aan kennis leidde tot de onnodige sloop van het pandje en vervolgens tot een onzorgvuldige herbouw. Een betreurenswaardige misser, maar ja, ook die maakt deel uit van de Orvelter bouwhistorie. Met meer liefde voor het vak werden twee replica's van historische houtzagerijen op het terrein geplaatst. Ze bevatten interessante hergebruikte materialen en machines.

De J.C. Kapteyn Sterrenwacht is een van de fraaiste jonge monumenten van Drenthe, gebouwd in 1964. De ontwerper, ir. L.C. van der Lee, spaarde kosten nog moeite om aan de torenhoge sterrenkundige ambities van de Rijksuniversiteit Groningen te voldoen. Het gebouw werd voorzien van de grootste telescoop van Nederland, de eerste zelfdragende koepel van polyester ter wereld en tal van slimme snufjes om lucht- en bodemtrillingen te voorkomen. Toch deed de sterrenwacht amper vijftien jaar dienst. Voor de luie studenten lag het gebouw te ver van de universiteit. De bijbehorende werkplaats bleef langer in gebruik. Hier werd onder meer de eerste Nederlandse ruimtetelescoop gebouwd. Inmiddels zijn in het gebouw appartementen gerealiseerd.