(Her)bouwhuis van havezate Rheebruggen?

Rheebruggen was een vermoedelijk 16de-eeuwse havezate nabij het Drentse dorp Ansen. Het huis, zetel van de adellijke familie Van den Clooster/ Van Holthe, werd al rond 1830 gesloopt, maar de vier bijbehorende pachtboerderijen staan er nog steeds. Samen met het uitgestrekte landgoed zijn ze eigendom van Stichting het Drentse Landschap. Vlak achter de onderzochte boerderij Rheebruggen 8 ligt nog de omgrachte slotplaats van de oude havezate.

 

19de-eeuws of middeleeuws?

De geschiedenis van het landgoed is vaak beschreven en hoewel de meningen over diverse zaken uiteenlopen, zijn de auteurs het erover eens dat de boerderijen in hun huidige vorm uit de 19de eeuw stammen. Rheebruggen 8 - dat volgens sommigen wel en anderen niet op de plek van het middeleeuwse bouwhuis staat - vertoont op het eerste gezicht inderdaad vooral 19de-eeuwse kenmerken.  Ook de vurenhouten gebintconstructie bleek voornamelijk uit 1865 te stammen.

 

Vier van de zes ankerbalkgebinten bezitten echter eiken liggers die duidelijk deel hebben uitgemaakt van een oudere constructie. Bij het dendrochronologische onderzoek kwam aan het licht dat een van die ankerbalken zelfs uit 1527 stamt. Voor de baanderdeurstijlen en een deel van de gebintplaat werd 18de-eeuws hout hergebruikt. De potstal naast het huis bevat nog een  gebintconstructie uit 1747, die bij een 'restauratie' in de jaren tachtig helaas ernstig werd verminkt.

 

Minuut niet zo minutieus

Bij vergelijking van de huidige plattegrond met de kadastrale minuutplan uit 1832 leek het erop dat de boerderij rond 1865 was herbouwd op enige afstand van een oudere schuur. Er zijn echter aanwijzingen dat op de gewoonlijk zo nauwkeurige minuut meetfouten zijn gemaakt en dat het huidige pand dus nog gewoon op de oorspronkelijke plaats staat. 

 

Zo komt de lengte van de oude schuur precies overeen met het middenstuk van het huidige pand. Ook de ongelijke afstand tussen de gebinten, de buitensporig brede kubbingen en het onpraktisch smalle deel, lijken niet op een weloverwogen ontwerp te wijzen maar op een gegroeide situatie vanuit een ouder en kleiner pand. Dus toch het oude bouwhuis? Of was de voor de nieuwbouw verantwoordelijke freule Van Holthe destijds gewoon te zuinig om de oude gebinten te vervangen?

 

Havezate Rheebruggen in 1737.
Havezate Rheebruggen in 1737.
Ankerbalk uit 1527.
Ankerbalk uit 1527.
Hypothetische voorstelling waarbij het oude bouwhuis (bruin) rond 1865 werd verhoogd en verbreed (oranje). De mogelijkheden voor opslag van hooi en oogst namen zo enorm toe.
Hypothetische voorstelling waarbij het oude bouwhuis (bruin) rond 1865 werd verhoogd en verbreed (oranje). De mogelijkheden voor opslag van hooi en oogst namen zo enorm toe.
De potstal uit 1747.
De potstal uit 1747.